Dubbele sierlijke olielamp voor binnen

Angelsaksisch model
VS - begin 19e eeuw
Inventarisnummer 2013
Museum van Verlichting (Mulum)

Deze lamp sierde woonkamers, eetkamers en kantoren in Engeland en de VS gedurende driekwart van de
19e eeuw. Het werkt met plantaardige of dierlijke olie (walvis). Sinds het einde van de 18e eeuw kan men met de "Argand-tuit" met een ronde pit wel tien kaarsen aansteken. Het werkt met een verhoogd reservoir dat de olie beetje bij beetje aanvoert en gedurende meerdere uren laat branden.

Vuur was de eerste vorm van verlichting voor de mensheid (tussen 400.000 en een miljoen jaar geleden volgens de laatste onderzoeken), dierlijke olie (vet) was de tweede. Het vet werd in holle stenen gelegd met plantaardige elementen die samengebonden waren om een lont te vormen. De pit werd door capillaire werking geïmpregneerd en voedde de vlam. 10.000 jaar geleden begon de prehistorische mens plantaardige oliën te gebruiken, die een betere geur hadden en minder rook veroorzaakten.

In de Oudheid was de vooruitgang vooral esthetisch: terracotta en versierde stenen, brons, enz. Schriftelijk kunnen de technici ingaan op de problemen in verband met het gebruik van plantaardige en dierlijke oliën: slechte capillariteit van de brandstof, verplichting om de lamp op gezette tijden te kantelen om de olie aan de vlam te brengen en te voorkomen dat zij uitgaat. De duur van het aansteken is ongeveer twee uur; daarna moet olie worden bijgevuld en moet de lont in stof (linnen, katoen) worden geknipt.

De grote vooruitgang van de Middeleeuwen was de "vogelvoeder" van de Italiaanse monnik Cassiodorus (485-580) in 550. De atmosferische druk brengt voortdurend olie naar de opening en voedt zo de vlam. Dit type lamp kan tot 6 uur werken.

In 1782 vond François-Pierre-Amédée Argand, bekend als Ami Argand (1750-1803), de lamp uit met een zijreservoir en een dubbele luchtstroom. De moderne tuit was geboren. Bovenop is een glas aangebracht om de vlam te beschermen en de trek te bevorderen. Deze lamp, die tot zes uur achtereen kan branden, is ook tien tot twaalf keer krachtiger dan een gewone kaars. De lamp met verhoogd reservoir, met zijn "vogeltrog" en de tuit van Argand, was de grootste vooruitgang op het gebied van olieverlichting vóór de mechanische lampen van Guillaume Carcel (1750-1812) en de moderatorlampen. In 1800 vond Guillaume Carcel een lamp op een standaard uit, waarvan het uurwerksysteem een zuiger activeerde die de olie gelijkmatig naar de tuit deed stijgen. De moderatorlamp werd in 1837 gemaakt. Het was gebaseerd op het principe van pomplampen: een veer drukte de olie in het reservoir samen, die naar de pit steeg. Al deze lampen vereisen, vanwege hun geavanceerdheid, veel onderhoud. Ze moesten worden gevuld en schoongemaakt, de lonten moesten worden bijgesteld of vervangen, enz.

Toen petroleum (minerale olie) halverwege de 19e eeuw werd geraffineerd, werd het, samen met gas, de belangrijkste concurrent van de aloude olieverlichting (dierlijk en plantaardig). Het voordeel ervan is de grotere ontvlambaarheid en de betere capillariteit, waardoor geen fysisch of mechanisch principe nodig is om de brandstof naar de pit te brengen. In de film "Lincoln", geregisseerd door Stephen Spielberg in 2012, spreekt de president verschillende keren tegen deze emblematische lamp van de Angelsaksische interieurs uit de 19e eeuw.

Philippe Deitz
Hoofd van het Museum van Verlichting - Mulum

Zie in het document (in het Frans) hieronder de tekst en de afbeelding van het systeem: "abreuvoir d'oiseau" (drinkbak voor vogels)