De Koningin Elisabeth-Medaille

Nu in mei 2020, doet de medische wereld er al bijna twee maanden lang alles aan om de Covid-19-pandemie in te dammen. De gezondheidswerkers, die zich buiten het kader van hun takenpakket om en met gevaar voor eigen leven inzetten, worden over de hele wereld bewonderd. Deze erkenning blijkt uit dagelijks applaus en verschillende vormen van ondersteuning.

Het is een schijnbaar ongekende situatie, maar ze doet denken aan een andere, zoals deze medaille met de beeltenis van koningin Elisabeth laat zien.

Deze bronzen medaille, uitgegeven op 15 september 1916, is bestemd voor diegenen, Belgen of buitenlanders, die zich tijdens de Eerste Wereldoorlog minstens een jaar lang aan caritatief oorlogswerk hebben gewijd.

Een versie van deze decoratie heeft een rood kruis in de open cirkel onder het lint. Deze is bedoeld voor het ziekenhuispersoneel om het te bedanken voor zijn toewijding aan de zieken en gewonden, en meer in het bijzonder voor de verpleegkundigen die, in een geest van voortdurende en discrete opoffering, hebben geholpen om de ellende die de oorlog heeft veroorzaakt te verlichten.

Koningin Elisabeth en de Mythe van de Witte Engelen

De link met koningin Elisabeth, koningin-verpleegster, gepresenteerd op de voorzijde* van de medaille is heel natuurlijk, omdat, zoals minister van Binnenlandse Zaken Paul Berryer heeft opgemerkt, "ze goedheid, toewijding en zelfopoffering verpersoonlijkt".

Op de keerzijde staat een vrouwelijke figuur met de verpleegsterssluier die een olielamp vasthoudt - een verwijzing naar Florence Nightingale, de dame met de lamp, een Engelse pioniere in de verpleging - en omringd is door de tekst "Pro Patria Honore et Caritate" ("voor het land, de eer en de liefdadigheid") symbool voor onderwerping aan het werk van de plicht en de mensheid, deugden die worden toegeschreven aan degenen die "witte engelen" zullen worden genoemd.

Hoewel een gedenkplaat niet kan volstaan om mensen de kwellingen van de oorlog te doen vergeten, onderstreept het toch de erkenning van een beroep waar vooral tijdens de oorlog een beroep op is gedaan. De bloedige gevechten die volgden op de invasie van België door de Duitse troepen op 4 augustus 1914 hadden al snel gevolgen voor de medische dienst van het leger en de afdelingen van het Rode Kruis, die door de gebeurtenissen overweldigd werden, met een desorganisatie als gevolg.

Er was een gebrek aan gekwalificeerd personeel en gediplomeerde verpleegsters, en in het hele land werden inderhaast eerstehulpposten geopend; veel vrouwen boden zich vrijwillig aan, zoals Joséphine Cloostermans, een schippersvrouw die zich bij het uitbreken van de oorlog bij het Rode Kruis aansloot en die later de Koningin Elisabeth-medaille zou krijgen voor de hulp aan de zieken en gewonden in Ieper tijdens de winter van 1914.

Geoffrey Schoefs

* In de numismatiek is de voorzijde de zijde van de munt met de beeltenis of het hoofdontwerp. In het algemeen is het de kant waarop het gezicht is afgebeeld.

Fotobijschriften :

• Voorzijde: afbeelding van Koningin Elisabeth (foto nr. 1)
• Achterzijde: afbeelding van de Dame met de lamp (foto nr. 2)

Koningin Elisabeth-medaille
Brons
Grand Curtius Museum