Indonesische Kriss

Kriss

19e euw

Indonesië, Sumatra ? Onzekere herkomst.

IJzer, hout en ivoor

Inv.nr. GC.ARM.12a.1899.38136

De kriss bestaat uit een lange langwerpige dolk of zwaard met een rechte of kronkelige kling die aan beide kanten geslepen is. Wanneer de kling kronkelig is, is het aantal van de krommingen altijd oneven. De keuze van deze vorm hangt af van de status en de functie van de opdrachtgever.

De oudst bekende kriss werden in de 14de eeuw in Java gemaakt, waar ze waarschijnlijk vandaan komen, en verspreidden zich naar de rest van de Indonesische archipel, het Maleisisch schiereiland en de zuidelijke Filippijnen. Zeer vroeg bekende voorstellingen van kriss zijn echter al te vinden op bas-reliëfs in de tempels van de Borobudur en Prambanan (9e eeuw) in Midden-Java. De kriss werd populair in de 16e eeuw, met de islamisering van Java en de ontwikkeling van het handelsverkeer op de kusten van Zuidoost-Azië. Tot 1910 prijkten er twee krissen op de nationale vlag van het Koninkrijk Thailand.

Het wapen is geladen met magische krachten en is tevens een ritueel voorwerp. Het behoort slechts toe aan één eigenaar die spiritueel betrokken is bij het ontwerp ervan met de smid. Het is zo belangrijk dat het zijn eigenaar tijdens een ceremonie kan vervangen. Het kan dus niet aan anderen worden uitgeleend, gegeven of verkocht, want dan zou het alle magie verliezen waarmee het is doordrenkt. Het tweekleurige lemmet verraadt het proces waarmee het werd gemaakt: het donkere koolstofstaal is gelast aan het lichtere nikkelrijke zachte ijzer.

Het handvat van de kriss die zich in onze collecties bevindt, is gemaakt van ivoor. Het stelt Averta of Garuda voor, de vogelman die, volgens de Hindoe-mythologie, de god Vishnu draagt. De kling is enigszins kronkelig en de houten schede, die een orchidee voorstelt, heeft een rieten rol rond het uiteinde.

In de 19de en 20ste eeuw werd dit rituele voorwerp zeer populair door het gebruik ervan bij Balinese dansen. De kriss en de vervaardiging ervan staan sinds 2008 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.

Christelle Schoonbroodt

Fotobijschrift

Indonesische kriss met schede, 19de eeuw, smeedijzer, gesneden en gepolijst ivoor, hout